Türk Aile Hek Derg. 2016; 20(3): 104-114 | DOI: 10.15511/tahd.16.21104

Güneydoğu Anadolu Bölgesi birinci basamak sağlık çalışanlarında metabolik sendrom sıklığı ve farkındalığı

Tahsin Çelepkolu¹, Pakize Gamze Erten Bucaktepe¹, Hatice Yüksel², Yılmaz Palancı³, Sercan Bulut Çelik⁴, Hüseyin Can⁵, Ahmet Yılmaz², Veysel Kars¹, Gökhan Usman⁶, Necmi Arslan¹, Arzu Evliyaoğlu Taşkesen⁷, İlknur Aslan⁸, Özgür Erdem⁹, Ata Akıl¹⁰, Erkan Kıbrıslı¹, Bayram Başdemir³, Hamza Aslanhan¹, Mehmet Halis Tanrıverdi^1
1Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Diyarbakır
²Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı, Diyarbakır
³Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığıi Anabilim Dalı, Diyarbakır
⁴Merkez 11 Nolu ASM, Batman
⁵Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, İzmir
⁶Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Adıyaman
⁷Yenişehir 7 Nolu ASM, Diyarbakır
⁸Çınar Devlet Hastanesi, Diyarbakır
⁹Yenişehir 5 Nolu ASM, Diyarbakır
¹⁰Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı, Diyarbakır

Amaç: Metabolik sendrom (MetS) etyopatogenezi tam olarak bilinmeyen, diabetes mellitus ve kardiyovasküler hastalıklar için bir risk faktörleri topluluğu ve modern çağın önemli bir sağlık sorunudur. Bu çalışmada amacımız; çok sık görülen ve çok önemli sonuçları olan bu sendromun birinci basamak sağlık çalışanlarında sıklığını ve farkındalığını belirleyerek toplumdaki metabolik sendromlu kişileri daha erken tanımak ve bu kişilere yaklaşım stratejileri geliştirmektir. Yöntem: Kesitsel tanımlayıcı tipte olan çalışma ülkemizin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki sekiz il merkezindeki birinci basamak sağlık çalışanlarını kapsamaktadır. Aydınlatılmış onamları alınan katılımcılarda International Diabetes Federation (IDF) 2006 kriterlerine göre MetS taraması yapıldı ve farkındalık anketi uygu-landı. İstatistiksel analizler için SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 21.0 programı (SPSS, Chicago, IL, USA, sü-rüm 21.0) kullanıldı. Bulgular: Toplam 493 katılımcının 304’ü (%61,7) kadın, 189’u (%38,3) erkek olup yaş ortalaması 34,60±8,57 yıl idi. Araştırmaya katılan 493 kişiden 390’ı MetS taraması için serum örneği verdi. Birinci basamak sağlık çalışanlarından 173’ü (%35,2) beden kitle indekslerini (BKİ) bilmediklerini, 115’i (%23,3) MetS kriterlerinden olan bel çevresi ölçümünü hayatlarının hiçbir döneminde yapmadıklarını belirtti. Çalışmamıza katılan 196 hekimin 92’si (%46,9) MetS konusunda mezuniyet sonrası eğitim almadıklarını, 168’i (%85,7) insülin direnci hesaplamasında kullanılan HOMA-IR (Homeostatic Model Assessment - Insulin Resistance) formülünü bilmediklerini belirtti. MetS taraması yapılan 390 kişiden 76 kişide (%19,5) MetS saptandı. MetS prevalansı, kadınlarda %8,7 iken erkeklerde %39,4 olarak saptandı. MetS saptananların yaş ortalaması 40,28±8,75 yıl (kadınlarda 35,60±1,67, erkeklerde 42,20±1,15) idi. MetS’in erkeklerde kadınlara oranla yaklaşık dört kat fazla olduğu (OR: 3,86 ve p<0,001) saptandı, BKİ 30 sınır değer alındığında MetS, BKİ 30’un üstü olanlarda üç kat fazla olduğu (OR: 3,00 ve p=0,007) saptandı. Sonuç: Birinci basamak sağlık çalışanlarında MetS farkındalığını arttırmak gereklidir. Aile sağlığı merkezine başvuran kişilere başvuru sebebi ne olursa olsun MetS ve obezite konularında bilgi verilmeli, gerekli tetkikleri yapılmalı ve gerek duyulursa tedavi edilmelidir. Bölgemizde ve tüm Türkiye’de eğitim programlarının arttırılması veya Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen eğitimlere katılımın arttırılması MetS konusunda farkındalığı artıracaktır.

Anahtar Kelimeler: Metabolik sendrom, Birinci basamak sağlık hizmeti, sağlık çalışanı, prevalans, farkındalık

---

The prevalence and level of awareness for metabolic syndrome among primary health care professionals in the Southeastern Anatolia

Tahsin Çelepkolu¹, Pakize Gamze Erten Bucaktepe¹, Hatice Yüksel², Yılmaz Palancı³, Sercan Bulut Çelik⁴, Hüseyin Can⁵, Ahmet Yılmaz², Veysel Kars¹, Gökhan Usman⁶, Necmi Arslan¹, Arzu Evliyaoğlu Taşkesen⁷, İlknur Aslan⁸, Özgür Erdem⁹, Ata Akıl¹⁰, Erkan Kıbrıslı¹, Bayram Başdemir³, Hamza Aslanhan¹, Mehmet Halis Tanrıverdi^1
1Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Diyarbakır
²Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı, Diyarbakır
³Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığıi Anabilim Dalı, Diyarbakır
⁴Merkez 11 Nolu ASM, Batman
⁵Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, İzmir
⁶Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Adıyaman
⁷Yenişehir 7 Nolu ASM, Diyarbakır
⁸Çınar Devlet Hastanesi, Diyarbakır
⁹Yenişehir 5 Nolu ASM, Diyarbakır
¹⁰Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı, Diyarbakır

Aim: Metabolic syndrome (MetS) is an important health problem of the modern age. It is a group of risk factors for diabetes mellitus and cardiovascular disease with unclear etiopathogenesis. Our aim in this study is to find the frequency and awareness level of metabolic syndrome in primary health care professionals in order to achieve success in early diagnosis and management. Methods: This cross-sectional descriptive study was carried out in primary health care professionals in eight city centers of Southeastern Anatolia. All participants gave written consent. They were examined for MetS using 2006 criteria of International Diabetes Federation (IDF) and they completed a questionnaire for awareness. SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 21.0 software (SPSS, Chicago, IL, USA, version 21.0) was used for statistical analysis. Results: Of 493 participants, 304 (%61.7) were women and 189 (%38.3) were men and the mean age was 34.60±8.57 years. Of participants, 390 gave serum samples, 173 (%35.2) stated that they did not know their body mass indexes (BMI), 115 (%23.3) declared that they have never measured their waist circumference, 92 (%46.9) of 196 physicians stated that they have no post-graduate training about MetS, 168 (%85.7) stated that they do not know the formula of HOMAIR (Homeostatic Model Assessment - Insulin Resistance). MetS was detected in 76 (%19.5) out of 390 participants. The prevalence of metabolic syndrome was %39,4 in men while it was %8.7 in women. The mean age of participants with MetS was 40.28±8.70 years (35.60±1.67 in women, 42.20±1.15 in men). MetS was found to be four-times more common in men than in women (OR=3.86 and p<0.001). Depending on BMI value of > 30, MetS was found to be three-times more common in those with BMI value of >30 (OR=3.00 and p=0.007). Conclusion: The level of awareness for MetS among primary health care professionals should be improved. Every indivi-dual should be informed, examined and managed for MetS and obesity in primary care. Health Ministry, increasing the training program in our region and across Turkey or increasing the participation in training program organized by the Ministry will raise awareness about the metabolic syndrome.

Keywords: Metabolic syndrome, Primary health care professionals, prevalence, awareness

---

ATIF KOPYALA